ائتلاف شمال در افغانستان چه شد؟

این مقاله با ذکر منبع توسط مجله ی اورال ترجمه و نشر گردیده است و این رسانه محتوای آنرا فقط مربوط به برداشت نویسنده می داند و بعضی موارد آنرا تایید نمی کنند.

شامگاه سه شنبه 17 می 2022، نشستی در انقره، ترکیه در خانه عبدالرشید دوستم برگزار شد. در این نشست نمایندگانی از اقوام هزاره، اوزبیک، ترکمن و تاجیک حضور داشتند. این نشست برای تقویت حمایت از جنگ علیه طالبان و جلب توجهی بین المللی دایر گردیده بود. اکثر این رهبران شرکت کننده از نماینده اقلیت های قومی در افغانستان هستند که تحت سلطه طالبان پشتون ها رنج کشیده میبرند. شرکت کنندگان اکثراً رهبران سابق مقاومت علیه طالبان در دهه 1990 نیز بوده اند. در نشست انقره آنها با تشکیل شورای عالی مقاومت ملی برای نجات افغانستان موافقت کردند. با این حال، تا به امروز مقاومت فعال و پایداری کمی در برابر طالبان وجود داشته است، به جز تظاهرات در شهرهای بزرگ، عمدتا کابل و هرات، که عمدتا توسط زنان رهبری می‌شوند. آیا ممکن است در حال حاضر یک مقاومت فعال در برابر حکومت طالبان سازماندهی شود؟ و اگر چنین است، ائتلاف شمال چه نقشی ایفا خواهد کرد؟

اتحاد قدیمی شمال

هنگامی که طالبان کابل را برای اولین بار در سال 1996 تصرف کردند، بسیاری از رهبران قومی غیر پشتون، عمدتاً از گروه‌هایی در شمال افغانستان، علیه حکومت طالبان شورش کردند و یک جنبش مقاومت را تشکیل دادند که در محاوره به عنوان اتحاد شمال شناخته میشد. نام رسمی این ائتلاف جبهه متحد برای نجات افغانستان بود. از این جنبش به عنوان اتحاد شمال یاد می شد، زیرا این جنبش نماینده گروه های قومی در شمال یا مرکز افغانستان بود، در حالی که طالبان عمدتاً از قبایل پشتون از جنوب افغانستان تشکیل شده بودند.

در مراحل اولیه مقاومت در دهه 1990، ائتلاف شمال عمدتاً از قبایل تاجیک به رهبری برهان الدین ربانی رئیس جمهور پیشین افغانستان و احمد شاه مسعود وزیر دفاع سابق، رهبر تاجیک ها از دره پنجشیر تشکیل شده بود. با این حال، با گسترش حکومت طالبان در افغانستان در سال 2000، دیگر رهبران گروه‌های قومی غیر پشتون، به‌ویژه هزاره‌ها، اوزبیک‌ها و ترکمان‌ها به این ائتلاف پیوستند و رهبری به کریم خلیلی، عبدالرشید دوستم، عبدالله گسترش یافت. عبدالله، محمد محقق و عبدالقادر و دیگران. اکثر این افراد رهبران گروه های مجاهدین در مبارزه با اشغال افغانستان توسط شوروی در دهه 1980 بودند و بیشتر آنها در سال های 1992 تا 1996 در دولت فاجعه بار به اصطلاح مجاهدین در کابل شرکت داشتند.

از نظر نظامی، اتحاد شمال موفقیت محدودی داشت. با این حال، آنها از چندین کشور از جمله هند، ایران، روسیه، تاجیکستان، اسرائیل، پاکستان و ایالات متحده و سایرین حمایت دریافت کردند. تا سال 2001، طالبان کنترل بیشتر افغانستان را در اختیار داشتند در حالی که ائتلاف شمال کنترل کمتر از 10 درصد از کشور، عمدتاً در گوشه شمال شرقی کشور در ولایت دورافتاده بدخشان، یک منطقه کم جمعیت از کوه های مرتفع شمال شرق را در اختیار داشت. افغانستان که با تاجیکستان و چین هم مرز است. آنها همچنین بخشی از ولایت پنجشیر را که یک منطقه کوهستانی در حدود 100 مایلی شمال کابل به رهبری احمد شاه مسعود بود، کنترل میکردند.

بمباران مرکز تجارت جهانی و پنتاگون در 11 سپتامبر 2001، وضعیت افغانستان و نقش ائتلاف شمال را تغییر داد. هنگامی که ایالات متحده در پاییز 2001 وارد جنگ در افغانستان شد، اتحاد شمال را متحد مفیدی یافت. ایالات متحده در ابتدا تیم کوچکی از ماموران سیا را در خزان 2001، به منطقه پنچشیر در مرکز افغانستان فرستاد. ایالات متحده و متحدانش توانستند فعالیت های خود را با عناصر اتحاد شمال هماهنگ کنند و ظرف یک هفته با کمک بمباران استراتژیک هواپیماهای آمریکایی، توانستند تا اواخر خزان 2001 طالبان را از افغانستان بیرون کنند.

به دلیل نقش آنها در بیرون راندن طالبان در سال 2001، بسیاری از رهبران ائتلاف شمال به عنوان قهرمانانی دیده می شدند که به نجات افغانستان کمک کردند. با این حال، داستان پیچیده تر است. بسیاری از جمله ربانی، احمدشاه مسعود و اسماعیل خان از سال‌های 1992 تا 1996 رهبران دولت فاجعه‌بار مجاهدین در کابل بودند، دوره‌ای که از آن به عنوان جنگ داخلی افغانستان یاد می‌شود. در آن زمان گروه‌های مجاهدین، عمدتاً همان گروه‌هایی که بعداً اتحاد شمال را تشکیل دادند و با هم برای بیرون راندن اتحاد جماهیر شوروی در دهه 1980 جنگیدند، پس از خروج اتحاد جماهیر شوروی از افغانستان در سال 1989، بین خود برای کنترل کابل جنگیدند.

در حالی که برخی از این رهبران ائتلاف شمال در دهه 1990 به نظر می رسید که افکار مترقی را در مناطق تحت کنترل خود ترویج می کنند، به ویژه در مورد حقوق گروه های اقلیت، بسیاری از آنها در واقع جنگ سالاران قبیله ای - اساساً قدرتمندان - بودند که قادر به اعمال کنترل بر مناطقی از افغانستان بودند. بدون نظارت یک دولت ملی آنها قدرت مطلق را از طریق ابزارهای خشونت آمیز به دست آوردند و اغلب شبه نظامیان بزرگی از قبایل قومی وفادار را تحت کنترل داشتند. این قدرت مطلق بدون نظارت دولتی به برخی از رهبران ائتلاف شمالی اجازه داد تا دست به جنایات بزنند و در برخی شرایط از قدرت خود برای کشتن یا زندانی کردن دشمنان خود استفاده کنند. از جمله رهبر اوزبیک، مارشال دوستم و عطا محمد نور، مرد قدرتمند تاجیک که از سال 2004 تا 25 جنوری 2014 والی بلخ بود. بر اساس گزارش دیده بان حقوق بشر در سال 1997 بیش از 3000 سرباز طالبان در مزار شریف توسط نیروهای دوستم اعدام شدند. و در سال 2001، پس از ورود ایالات متحده به جنگ، نیروهای دوستم بین 250 تا 3000 زندانی طالبان را کشتند.

کنفرانس بن

برای حل این سوال که چه کسی پس از شکست طالبان در سال 2001 افغانستان را رهبری می کند، کنفرانسی برای تشکیل دولت موقت در دسامبر 2001 در شهر بن آلمان تشکیل شد. اکثر رهبران ائتلاف شمال و همچنین دیگر رهبران افغانستانی، از جمله پادشاه سابق محمد ظاهر شاه که بیش از 25 سال در ایتالیا در تبعید به سر می برد، شرکت داشتند. رهبران طالبان در این نشست دعوت نشدند.

این کنفرانس توافقنامه ای را در مورد چگونگی اداره افغانستان به دست آورد که رسماً موافقت نامه ترتیبات حکومت موقت در افغانستان در انتظار ایجاد مجدد نهادهای دولتی دائمی نامیده می شد. برخلاف نقش مهمی که ائتلاف شمال در برکناری طالبان ایفا کرده بود، کنفرانس در حامد کرزی را که نسبتاً ناشناخته بود، به عنوان سرپرست ریاست جمهوری انتخاب کرد. در حالی که برخی از رهبران ائتلاف شمالی در دولت جدید منصوب شدند، اما اکثر آنها عمدتاً نادیده گرفته شدند. با این حال، در هر دو دولت کرزی و غنی، برخی از رهبران ائتلاف شمال، مناصبی در دولت، از جمله برخی که جنگ سالارانی بدنام بودند، دریافت کردند. فاجعه آمیزترین آنها انتصاب عبدالرشید دوستم، فرمانده جنگ اوزبیکستان به سمت معاون رئیس جمهور در دولت اول غنی از سال 2014 تا 2020 و سپس به مقام عالی مارشال در سال 2020 بود.

شکست اتحاد قدیمی شمال

هنگامی که طالبان برای دومین بار در ماه اگست 2021 افغانستان را تصرف کردند، با تصرف ولایت های شمال افغانستان بسیاری را شگفت زده کردند. ولایات شمالی برای افغانستان مهم هستند و بسیاری از ثروت این کشور را تامین می کنند. آنها با ترکمنستان، اوزبیکستان و تاجیکستان هم مرز هستند و تجارت و تجارت بین افغانستان و کشورهای آسیای مرکزی را فراهم می کنند. تا حد زیادی تصور می شد که مردم شمال افغانستان ضد پشتون و در نتیجه مخالف طالبان هستند. اما معلوم شد که اینطور نیست. این سؤالی را ایجاد می کند که چه بر سر ائتلاف شمالی قدیمی و رهبران آن آمده است و چرا آنها نتوانستند طالبان را از ولایات شمالی دور نگه دارند؟ به عنوان مثال، بسیاری از رهبران سابق اتحاد شمال اکنون مسن هستند و بسیاری از آنها از کشور نقل مکان کرده بودند. دوستم اکنون 69 ساله است، ربانی و احمدشاه مسعود مرده اند و اسماعیل خان اکنون 76 ساله است. دوستم اکنون در ترکیه و اسماعیل خان در ایران زندگی می کند.

چندین عامل دیگر در موفقیت شگفت انگیز طالبان در شمال نقش داشتند. اولاً، خود طالبان تغییر کرده بود و کمتر به یک جنبش تحت سلطه پشتون تبدیل شده بود و شامل مشارکت بیشتر مردم از گروه های قومی شمالی می شد. علاوه بر این، شمال با رویکرد طالبان نسبت به اسلام مذهبی‌تر شده بود. به عنوان مثال، در شهر شمالی قندوز، یک مدرسه زنانه که نسخه ای سختگیرانه از اسلام را که با رویکرد طالبان در مورد نقش زنان در جامعه موعظه می کرد، آشکارا کار می کرد. همچنین ولایات شمالی افغانستان نسبت به دولت کابل احساس بیگانگی کرده بودند. هر چند که اعضای آن در میان طالبان نیستند، رئیس جمهور کرزی و رئیس جمهور غنی هم پشتون بودند. در انتخابات ریاست جمهوری سال 2014، رای گیری اساساً به تساوی بین عبدالله عبدالله و غنی منجر شد و جان کری، وزیر امور خارجه آمریکا را ملزم به میانجیگری برای حل و فصل بین این دو کرد، و عبدالله عبدالله را به "رئیس اجرائیه" تبدیل کرد، سمتی که در افغانستان وجود ندارد. عبدالله عبدالله اهل شمال و در میان مردم شمال افغانستان محبوب بود. رفتار ضعیف با عبدالله عبدالله باعث ایجاد تنش بین این دو رهبر شد و به احساسات بد در میان اقوام شمالی که عبدالله عبدالله از آنجا آمده بود دامن زد.

انتخابات ریاست جمهوری 2019 بار دیگر یک مسابقه مجدد بین غنی و عبدالله عبدالله بود که به تنش بین عبدالله شمالی و پشتون غنی ادامه داد. مشارکت کم رای دهندگان در انتخابات (19 درصد از واجدین شرایط شرکت کردند) منجر به ناامیدی رای دهندگان در شمال شد. پس از انتخابات و یک نتیجه رقابتی دیگر، غنی برای تضعیف نقش رقبا در شمال حرکت کرد، حرکتی که در را به روی طالبان باز کرد. در نهایت، سطح بالای فساد و رفتار سخت دولت کابل با شمال، مردم شمال افغانستان را بیشتر ناامید کرد. در سال 2004 رئیس جمهور کرزی جنگ سالار بدنام تاجیک عطا محمد نور را به سمت والی ولایت بلخ منصوب کرد که شامل شهر مهم شمالی مزار شریف می شود. در سال 2017، رئیس جمهور غنی تلاش کرد تا او را به دلیل بسیاری از موارد رفتار فاسد از سمت خود برکنار کند، اما عطا از کناره گیری خودداری کرد و باعث ایجاد شکاف بین شمال و رئیس جمهور غنی شد.

مقاومت جدید

در اواخر بهار 2022، که از نظر تاریخی فصل جنگ در افغانستان بود، به نظر می‌رسید که فعالیت‌های مقاومت ضد طالبان در سراسر کشور وجود داشته باشد. اندکی پس از پیروزی طالبان در ماه اگست سال 2021، جنبش مقاومت در دره پنجشیر به رهبری احمد مسعود، پسر رهبر مقاومت تاجیک، احمد شاه مسعود که در سال 2001 کشته شد، پدیدار شد. این گروه مقاومت ضد طالبان را رسماً مقاومت ملی نامیده می‌شود. جبهه مقاومت افغانستان، NRF، همچنین به عنوان مقاومت دوم شناخته می شود. چند تن از اعضای سابق ائتلاف شمال که در دولت غنی بودند در ماه اگست 2021 به پنجشیر گریختند. این گروه شامل امرالله صالح بود که معاون اول رئیس جمهور در حکومت غنی بود. صالح از سمت خود در تبعید در دره پنجشیر و به عنوان معاون سابق رئیس جمهور، با کنار رفتن اشرف غنی، رئیس جمهور افغانستان در 15 اگست 2021، خود را به عنوان رئیس جمهور موقت افغانستان معرفی کرد. تعداد کمی ادعای او را جدی گرفتند.

جبهه مقاومت ملی در درگیری با نیروهای طالبان از کوه های بلند در حدود 90 مایلی شمال کابل فعال بوده است. از دره های کوهستانی متعددی تشکیل شده است، مکان هایی که جنگجویان می توانند در آنجا پنهان شوند. در حالی که ممکن است مکان خوبی برای فعالیت های چریکی باشد، دور بودن آن اثبات ادعاهای جبهه مقاومت ملی را دشوار می کند، اگرچه چند روزنامه نگار یا افراد مستقل دیگر توانسته اند به آنجا سفر کنند. به نظر می رسد که جبهه مقاومت ملی در حمله به طالبان در دره پنجشیر موفقیت محدودی داشته است، اما به نظر می رسد که موفقیت محدود بوده و با حملات متقابل قوی نیروهای طالبان مواجه شده است. جبهه ممکن است چاریکار، شهرکی در جاده شمال افغانستان را نیز تصرف کرده بتوانند، اما شواهد کمی وجود دارد که این اتفاق افتاده است. آنچه واضح است این است که طالبان نیروهای بیشتری از جمله هواپیما به منطقه فرستاده است.

مقاومت ملی دفتری در واشنگتن دی سی افتتاح کرده است و سخنگوی آنها علی نظری در جستجوی حمایت از جبهه از کشورهای مختلف فعال بوده است. با این حال، تا به امروز هیچ کشوری آنها را تایید نکرده یا از آنها حمایت نظامی لازم را ارائه نکرده است. علاوه بر این، اکثر رهبران جبهه مقاومت ملی از افغانستان گریخته اند، از جمله مسعود و صالح - تصور می شود که هر دو در تاجیکستان باشند. علاوه بر این، ظاهراً مسعود و اسماعیل خان در زمان سفر مقامات طالبان به ایران در جنوری 2022، با مقامات طالبان ملاقات کردند. مشخص نیست که آنها در مورد چه چیزی بحث کرده اند، اما گزارش ها حاکی از آن است که مسعود بر نمایندگان طالبان برای ایجاد یک دولت فراگیر که شامل همه افغانستان باشد، فشار آورده است. گروه های قومی و اقلیت - و متقی، سخنگوی طالبان، از مسعود و اسماعیل خان دعوت کرد تا به افغانستان بازگردند و "بدون هیچ نگرانی زندگی کنند".

سایر گروه های مقاومت

موسسه مطالعات جنگ فهرستی از دیگر گروه های مقاومت ضد طالبان در افغانستان را علاوه بر جبهه مقاومت ملی منتشر کرده است:

جبهه آزادی افغانستان: این گروه ها شامل جبهه آزادی افغانستان است که با انتشار ویدئویی قصد خود را برای مبارزه با طالبان اعلام کرده و خواستار تشکیل یک دولت کثرت گرای قومی است. با این حال، هیچ نشانه ای از اینکه آنها چه کسانی هستند، رهبران آنها چه کسانی هستند یا در کجا قرار دارند وجود ندارد.

واحد گرگ: یک گزارش تایید نشده وجود دارد مبنی بر اینکه یار محمد دوستم، پسر جنگ سالار ازبک، عبدالرشید دوستم، در حال آماده شدن برای ورود به افغانستان برای تشکیل یک جبهه مقاومت ضد طالبان متشکل از قبایل ازبک از ولایت جوزجان است. این گروه هنوز نامی ندارد، اما ظاهراً با نام Wolf Unit شناخته می شود.

جبهه ملی برای افغانستان آزاد: یکی دیگر از گروه های ضد طالبان به نام جبهه ملی برای افغانستان آزاد با انتشار ویدئویی از مقاومت در برابر طالبان در ولایت کاپیسا، یک ولایت کوچک در شمال شرق کابل، خبر داده است. آنها چه کسانی هستند و چه کاری انجام می دهند مشخص نیست.

ببرهای آزادی ترکستان: اطلاعات کمی در مورد این گروه وجود دارد. آنها ظاهراً از قبایل ترک و اوزبیک هستند و به یک پوسته طالبان در نزدیکی شهر شبرغان در ولایت جوزجان حمله کرده اند.

نتیجه

در کمال تعجب بسیاری، مقاومت مسلحانه کمی در برابر طالبان صورت گرفته است. اگرچه چندین گروه مقاومت به ویژه جبهه مقاومت ملی افغانستان به رهبری پسر احمد شاه مسعود تشکیل شده است. اما به نظر می رسد که این گروه و چند گروهی کوچکتر که تشکیل شده اند، در مبارزه با طالبان موفقیت چندانی نداشته اند. مشکلات آنها سه گانه است. برای مثال، در بیشتر موارد، این گروه ها نتوانسته اند حملات مسلحانه را به طالبان انجام دهند، مگر در مناطق کوهستانی دره پنجشیر. علاوه بر این، در بیشتر موارد، رهبران این گروه های مقاومت از کشور گریخته اند به طوری که مجبور شده اند از خارج با طالبان بجنگند. در نهایت، هیچ یک از این گروه های مقاومت حمایت قابل توجهی از کشورهای خارجی پیدا نکرده اند. این امر توانایی آنها را برای دریافت تسلیحات یا سایر حمایت های نظامی محدود کرده و آنها را در برابر حملات نیروهای طالبان آسیب پذیر کرده است. ممکن است درس دیگری از شکست این گروه های ضد طالبان در جلب توجهی خارجی باشد. اکنون برخی گزارش‌ها نشان می‌دهد که برخی از افغان‌ها با روی کار آمدن طالبان در ماه اگست 2021 از آنها استقبال کرده اند. آنها از فساد و بی‌کفایتی حکومت غنی به ستوه آمده بودند و به همین دلیل از دولت طالبان استقبال کردند. اگر این درست باشد، این ممکن است توضیح دهد که چرا گروه های ضد طالبان کار دشواری در پیش دارند.

منبع: e-ir.info