زندگی‌نامه‌ی سلطان‌علی کشتمند (قسمت هشتم و پایانی) ـ مجله‌ی اورال

با تغییر در صدر حکومت و جانشینی نجیب‌الله به جای کارمل در سال ١٩٨٥، کشتمند پست صدراعظمی‌اش را حفظ کرد و در مجموع به مدت هشت سال در این سمت خدمت کرد. او در کتاب خاطراتش به‌صورت مفصل اقدامات اقتصادی و اجتماعی و میزان توسعه‌ی کشور را در این دوره شرح داده است. به سال ١٩٨٨ برای نه ماه "محمد حسن شرق" جای او را گرفت اما وخامت اوضاع اقتصادی نجیب‌الله را مجبور کرد که در سال ١٩٨٩ بار دیگر به صدارت کشتمند روی آورد. در مرحله دوم او شانزده ماه در این سمت باقی ماند. در سال ١٩٩١ او از این مقام برکنار شد و به‌عنوان معاون اول رئیس جمهوری منصوب شد. اما روشن بود که روابط او و نجیب‌الله به‌تدریج تیره می‌شود. پس از چندی او از معاونت هم برکنار شد و برای مدت شش ماه در شوروی اقامت گزید. علی‌رغم عدم تمایل نجیب‌الله او به افغانستان بازگشت و در سال ١٩٩٢ هنگام شرکت در یک مجلس فاتحه هدف حمله قرار گرفت که از ناحیه جمجمه به‌شدت مصدوم شد و برای مداوا به مسکو منتقل گردید. در این رابطه او معتقد است:

«من منشا قومی و خانوادگی خویش را به‌عنوان یک فرزند هزاره‌ی شیعه آشکارا ابراز می‌داشتم و نخستین صدراعظم در تاریخ کشور از میان این ملت تحت ستم ملی و تحت تبعیض‌نژادی ملی و مذهبی بودم؛ ولی به گمان من این امر نمی‌توانست تا آن حد موجب تحریک، حسادت و رقابت دیگران گردد که تلاش به عمل آرند تا بر ضد من دسیسه و توطئه سازمان بدهند».

از سال ١٩٩٢ تا کنون سلطان‌علی کشتمند به‌عنوان پناهنده سیاسی در لندن زندگی می‌کند. صرف نظر از صحت و سقم اندیشه‌ها و عمل‌کردهای او در تاریخ افغانستان، زندگی شخصی و سیاسی او از این حیث ارزش مطالعه را دارد که او به‌عنوان یک فرزند هزاره‌ی شیعه‌مذهب و محروم، توانست سنت‌شکنی کند و برای مدت ده‌سال در دو دوره به عنوان صدراعظم افغانستان فعالیت کند. مسئله‌ای که او به آن افتخار می‌کند: «من از افتخارات شخصی خویش می‌شمارم که در عین اعلام آشکار ریشه و پیشینه‌ی خود به مثابه فرزند یک خانواده متدین و زحمت‌کش هزاره، در طول سال‌های کار و مبارزه، خویشتن را به‌عنوان فرزند صادق کشور واحدمان افغانستان ثابت ساختم. ولی در جریان زندگی سیاسی، هرگز در برابر سیاست‌های تبعیض‌پسندانه ملی و در برابر تعصبات و کینه‌جویی‌های قومی، مذهبی، منطقوی و زبانی، خاموشی اختیار نکردم».

کشتمند، یکی از بهترین خاطرات دوران صدراعظمی خود، سفر به عراق را نام می‌برد که در آن‌ سفر علاوه بر مذاکره با ریاست‌جمهوری عراق، عتبات عالیات را زیارت کرده است. کشتمند از نظر اعتقادی یک شیعه‌مذهب معتقد است، اما از نظر سیاسی، نظام کمونیستی را به نفع ملیت‌های محروم و تحت ستم کشور از جمله هزاره‌ها تشخیص داده بود.
پایان.

منبع:
۱. کتاب «یادداشتهای سیاسی کشتمند»، نوشته سلطانعلی کشتمند.
۲. مقاله عوض نبی‌زاده در سایت آریایی.