گردشگری در بامیان؛ فرصت ها، چالش ها و راه های توسعه- بخش سوم و پایانی
از عامل سیاسی تا عوامل دیگر؛ بناهای تاریخی بامیان در حال تخریب
در سالهای اخیر شمار زیادی از بناهای ارزشمند تاریخی بامیان که از مهم ترین جاذبه های گردشگری این ولایت به حساب می آیند، بدلایل مختلف در حال از بین رفتن هستند.
جنگ های داخلی در گذشته و بی توجهی مسئولان دولتی و عوامل طبیعی نظیر ریزش برف و باران در حال حاضر، آثار تاریخی بامیان را در معرض خطرهای جدی قرار داده است. این خطرات به حدی رسیده اند که برخی از این بناهای تاریخی را به ویرانه تبدیل کرده اند.
عدم آگاهی مردم از ارزش بناهای تاریخی،ساخت و ساز در ساحات مربوط به میراث های فرهنگی، حوادث طبیعی و کاوشگری های غیر قانونی از دیگر عواملی خوانده شده اند که منجر به از بین رفتن بخشی از اثر های تاریخی بامیان شده اند.
عامل سیاسی
در کنار سایر عوامل، تخریب آثار تاریخی بامیان "عامل سیاسی" نیز داشته است.طالبان در زمان حاکمیت شان در افغانستان، به نشانه حمایت از "ارزش های دینی"، دو بت تاریخی "صلصال و شمامه" بامیان را هدف حمله راکتی قرار داده و آنرا تخریب کردند.با این وجود؛ بامیان، در ده سال اخیر و پس از سر نگونی حکومت طالبان شاهد حضور صدها توریست داخلی و خارجی بوده است
حفاظت از آثار تاریخی بامیان و راهکارهای آن؛ مسئول کیست؟
به گزارش سایت فارسی بی بی سی پس از تشکیل دولت موقت در افغانستان، سازمان یونسکو از سال ٢٠٠٣ چشم انداز فرهنگی و بقایای باستانی در دره‌ی بامیان را در فهرست آثار میراث جهانی در معرض خطر ثبت کرده است و از آن زمان بر ضرورت فعالیت‌های دوامدار حفاظتی در سرتاسر دره بامیان به منظور حفاظت از چشم‌انداز فرهنگی آن تاکید کرده است.
وزارت اطلاعات و فرهنگ کشور نیز تایید کرده است که نه تنها در بامیان، بلکه در بسیاری از نقاط دیگر کشور هم، آثار تاریخی و فرهنگی در معرض خطر جدی قرار دارند.
با این وجود راهکار چیست و چگونه می توان از تخریب بیشتر آثار باستانی جلوگیری کرد؟ از یک نگاه جلوگیری از تخریب بیشتر آثار باستانی، بستگی به میزان توانایی دولت در مهارکردن عواملی است که باعث تخریب این آثار می گردند. از جمله عوامل تخریب آثار باستانی در بامیان(حوادث طبیعی مانند ریزش برف و باران، عدم آگاهی مردم ار ارزش آثار تاریخی،کاوشگری های غیر قانونی و ساخت و ساز در ساحات مربوط به میراث های فرهنگی) بجز حوادث طبیعی که امکان مراقبت آثار باستانی از تاثیرات آن کمتر است، سایر عوامل قابل پیشگیری است و اقدامات جدی نهادهای دولتی بویژه اداره اطلاعات و فرهنگ و نیروهای اجرایی پولیس در این زمینه موثر خواهد بود.
با آنکه آثار تاریخی و فرهنگی متعلق به تمام مردم است و همگان باید در حفاظت از آنها کوشا باشند، اما به نظر می رسد دولت بویژه نهادهایی چون وزارت اطلاعات و فرهنگ و در سطح پایین تر ریاست اطلاعات و فرهنگ و نیروهای امنیتی، باید مسئولیت پذیری بیشتری داشته باشند. زیرا مردم از سطح آگاهی پایینی در زمینه ارزش آثار فرهنگی و تاریخی بر خودارند و نمی توان از آنان چنین توقعی داشت.
با این وجود مسئولان وزارت اطلاعات و فرهنگ کشور در زمینه حفاظت از آثار باستانی و فرهنگی کشور اظهار نا توانی کرده اند. این وزارت گفته است که بودجه کافی برای حفاظت و یا بازسای این آثار در اختیار ندارد و کارهای جامعه جهانی نیز در این مورد کافی نبوده است.
در نتیجه می توان گفت، توریزم از صنایع جهانی است که می تواند تحولات بزرگی را در حوزه های مختلف در مناطق توریستی رونما سازد. در کنار جنبه های دیگر اثرات گردشگری، پیامد های اقتصادی آن بیشتر مورد توجه قرار گرفته است و کشورها در زمینه جذب بیشتر گردشگران و گرفتن سهم بیشتر از بازارهای گردشگری در رقابت تنگاتنگی باهمدیگر قرار گرفته اند، چرا که توریزم به ویژه در کشورهای در حال توسعه می تواند باعث رونق اقتصادی و کمک به توسعه در آن کشورها شود.
در افغانستان با توجه به اینکه در پی چندین دهه جنگ، تجاوزات و کشمکش های درونی زیربناهای آن از بین رفته و به آثار باستانی و فرهنگی آن نیز صدمه وارد شده است، توریزم می تواند راهکاری برای رونق اقتصادی، ایجاد اشتغال برای مردم و در نتیجه توسعه اقتصادی و تسریع روند بازسازی باشد. گذشته از فواید اقتصادی گردشگری، این صنعت می تواند با ایجاد ارتباط فرهنگی بین اقوام افغانستان، زمینه ساز هم پذیری، ایجاد وحدت ملی و کاهش تضاد ها بین این اقوام که سالها بر علیه یکدیگر بوده اند، شود. اگر چند بحران ها و جنگ های دهه های اخیر در کشور، تا حد زیادی به آثار تاریخی و مناظر طبیعی آسیب رسانده اما بازهم در دوره نوین، امیدهای تازه ای برای رشد گردشگری در افغانستان بوجود آمده است، زیرا این کشور با داشتن فرهنگ غنی، مناظر زیبای طبیعی و آثار باستانی فراوان که هرکدام از قدامت تاریخی چندین هزار ساله برخوردارند، می تواند گردشگران در حوزه های مختلف را جذب کند.
از جمله مناظر طبیعی بکر و آثار تاریخی ارزشمندی در بامیان در مرکز افغانستان قرار گرفته اند. بامیان بدلیل فراوانی آثار تاریخی و کوه های بلندی که اطراف آن را احاطه کرده است، به عنوان موزیم آماده ی غیر منقول خوانده شده است. این مسئله خود موید این ادعاست که توریزم می تواند در بامیان رشد کند و این ولایت را به یکی از قطب های توریستی و اقتصادی در کشور مبدل سازد. با این وجود اما باید در نظر داشت که تنها وجود جاذبه ها کافی نیست و مشکلاتی که مانع رشد گردشگری در این ولایت شده باید از میان برداشته شوند، تسهیلات و خدمات مورد نیاز گردشگران در این ولایت باید فراهم شوند تا آنان بتوانند با سهولت بیشتری به این ولایت سفر کنند. از سوی دیگر برای پایدار ماندن روند گردشگری در بامیان باید آثار تاریخی، مناظر طبیعی، فرهنگ بومی و انواع جاذبه های موجود حفظ شوند و از تخریب آنها جلوگیری شود تا این جاذبه ها بتوانند برای مدت طولانی گردشگران خاص خود را داشته باشند.
منبع مهم درآمد مردم بامیان تاحال، محصولات زراعتی بوده است که آنهم به دلیل سردسیر بودن بامیان و روش زراعت سنتی موجود، عواید مالی زیادی را نصیب این مردم نمی کند. انتظار می رود که با گسترش صنعت توریزم و گردشگری، پول بیشتری وارد بامیان شود و در کنار فروش محصولات محلی، منبع در آمد داخلی این ولایت نیز افزایش یابد.
