گردشگری در بامیان؛ فرصت ها، چالش ها و راه های توسعه- بخش اول

گردشگری از بزرگترین صنایع در سطح دنیاست که با گذشت هر روز اهمیت آن در رشد اقتصاد کشورهای دارای جاذبه های گردشگری بیشتر از پیش نمایان می شود. گردشگری هم اکنون در ردیف پردرآمد ترین صنایع دنیا قرار دارد و انتظار می رود تا سالهای آینده، به بزرگترین صنعت با بیشترین درآمد اقتصادی در سطح جهانتبدیل شود. بسیاری از کشورها توانسته اند با برنامه ریزی و توسعه جاذبه های گردشگری خود، از این صنعت در رشد اقتصادی خود، بگونه موثری بهره ببرند. برنامه ریزی گردشگری امری است که هماهنگی گروه های مختلفی چون سازمان های دولتی، فعالان اقتصادی و مردم را میطلبد. توسعه این صنعت در بسیاری از نقاط دنیا که دارای جاذبه های گردشگری منحصر به فردی اند، باعث رشد و توسعه اقتصادی در آن مناطق شده است. در چند سال اخیر، هر کشوری تلاش کرده است تا گردشگری را با توجه به جاذبه هایی که دارد توسعه دهد و از سود اقتصادی آن استفاده کند. این تلاش ها سبب شده است که در چند سال اخیر انواع گردشگری از جمله گردشگری فرهنگی، اجتماعی، تفریحی، زمستانی، تابستانی، روستایی، آموزشی، تجاری، درمانی، مذهبی، ورزشی، ایکوتوریزم، ژئوتوریسم و ... بوجود آیند و سود اقتصادی سرشاری را نصیب بسیاری از مناطق گردشگرپذیر کنند.

افغانستان نیز با داشتن جاذبه های مختلف طبیعی، تاریخی و فرهنگی، ظرفیت و قابلیت توسعه گردشگری در حوزه های مختلف را دارد. با توجه به اینکه بیشتر مناطق افغانستان ناامن هستند، به نظر می رسد بامیان به عنوان امن ترین ولایت در کشور، مناسب ترین مکان برای توسعه گردشگری باشد. انتخاب بامیان به عنوان نخستین پایتخت فرهنگی سازمان سارک نیز از فرصت هایی است که زمینه را برای توسعه گردشگری در این ولایت فراهم کرده است.

بامیان از ولایت های باستانی در مرکز افغانستان است که آثار تاریخی و فرهنگی فراوانی را در خود جای داده است.

دو مجسمه بودا موسوم به "صلصال و شمامه" که از قدیمی ترین آثار تاریخی "دوره بودیزم" درسطح جهان به شمار می روند در همین ولایت موقعیت دارند. صنعت گردشگری در بامیان، در صورتی که به گونه دقیق برنامه ریزی و مدیریت شود، می تواند این ولایت را به یکی از قطب های گردشگری و اقتصادی افغانستان مبدل سازد.

وجود مناطق تاریخی و طبیعی باميان و مجسمه های بودا، بندامير، شهرضحاک، شهرغلغله، دره آجر،دره اژدر،دره فولادى، مجمسه کوچک بودا در دره ککرک، شهر بربر و ... از مناطق باستانی و تاریخی بامیان است که همه ساله جهانگردان زیادی رابه طرف خود می کشاند.از جمله آثار تاریخی بامیان، هشت اثر به عنوان میراث های فرهنگی جهانی در موسسه علمی فرهنگی سازمان ملل(یونسکو) ثبت شده است.گفته می شود که در صورت رشد توریزم در بامیان، درآمد ناشی ازجاذبه های گردشگری این ولایت می تواند هزینه های برخی از برنامه های بازسازی را از نظر مالی تامین کند.

 با این حال چه راهکارهایی می تواند باعث رونق بیشتر این صنعت در بامیان شود تا سود بیشتر از آن حاصل گردد؟ گزینه های مختلفی برای رشد و توسعه گردشگری در بامیان وجود دارد که در پی به چند نمونه از آنها اشاره می شود:

1- تشویق و ترغیب تاجران به سرمایه گذاری

بدلیل اینکه جاذبه های گردشگری فراوانی در بامیان وجود دارد، اولین قدم برای رشد این صنعت، سرمایه گذاری در این بخش است. تنها از طریق سرمایه گذاری های بزرگ ممکن است زیربنا ها و تسهیلات و خدمات مورد نیاز گردشگری در بامیان مانند هوتل های معیاری، شرکت های خدماتی، آژانس های مسافرتی، سیستم حمل و نقل معیاری، آب و برق، مخابرات و ... فراهم شود و سهولت های بیشتری برای سفر توریستان داخلی و خارجی به بامیان فراهم گردد.

تا کنون چندین بار برخی از سرمایه گذاران داخلی و خارجی، زمینه سرمایه گذاری برای رشد صنعت گردشگری در بامیان را در چندین کنفرانس بررسی کرده اند اما تا هنوز کار موثر و عملی در این زمینه صورت نگرفته است. با آنهم اقداماتی از سوی بخش خصوصی در این زمینه صورت گرفته است، چنانچه در اوایل سال جاری اتحادیه گردشگری بامیان اعلام کرد که نزدیک به بیست میلیون دالر برای ساخت هتل های معیاری در این ولایت هزینه شده است.

2- حفاظت از آثار تاریخی و مناظر طبیعی(جاذبه ها)

پس از فراهم آوری تسهیلات و خدمات، آنچه که مهم می نماید حفاظت از جاذبه های گردشگری است. در سالهای اخیر بسیاری از آثار تاریخی و مناظر طبیعی بامیان بدلایل مختلف از جمله حوادث طبیعی و بی توجهی نهادهای مسئول، تخریب شده و یا قسما صدمه دیده اند. حفاظت و نگهداری از جاذبه ها و حتی در صورت امکان بازسازی آنها، می تواند زمینه رشد گردشگری را در بامیان بیشتر از پیش مهیا سازد؛ زیرا این جاذبه ها هستند که گردشگران را جذب می کنند. در صورتی که جاذبه ها از بین بروند، دلیلی برای حضور گردشگران باقی نخواهد ماند. بنابر این حفاظت از جاذبه ها می تواند نقش مهمی در روند رشد گردشگری بازی کند.

3- احیای فرهنگ اصیل بومی

فرهنگ ها محرک اصلی گردشگران و یکی از عوامل توسعه گردشگری خوانده شده اند. بامیانی ها با داشتن فرهنگ غنی می توانند خود به عنوان یکی از جاذبه های گردشگری نقش بازی کنند. جلوه های فرهنگی از جمله زبان، نوع لباس پوشیدن، شیوه غذا خوردن و انواع غذاهای محلی، آداب و رسوم محلی، نوع موسیقی، رقص، سرگرمی ها، بازی های محلی و ... از جاذبه های فرهنگی هستند که احیای آنها می تواند گردشگران زیادی بویژه گردشگران فرهنگی  را بسوی خویش بکشانند.

در سال های اخیر برای احیای فرهنگ بومی در بامیان، تلاش هایی از سوی برخی از نهاد ها و فرهنگیان این ولایت صورت گرفته است که تا حدی توانسته است در احیای فرهنگ بومی بامیان موثر واقع شود. از جمله این تلاش ها می توان از جشنواره های راه ابریشم نام برد که از هفت سال بدین سو در فصل تابستان در بامیان برگزار می شود.در این جشنواره ها در کنار اجرای آهنگ با موسیقی محلی دمبوره که نمادی از ارزشهای فرهنگی مردم بامیان به شمار می رود، برنامه های فرهنگی دیگری مانند، رقص و بازی های محلی، نمایشگاه صنایع دستی، مسابقه بزکشی، ماچوک سواری، سنگ اندازی، ریسمان کشی، و تئاتر به زبان هزارگی نیز به نمایش گذاشته می شود. برگزاری این جشنواره  های فرهنگی در  احیای مجدد فرهنگ و هنر محلی و توسعه توریزم در بامیان موثر خوانده شده است.

از جانب دیگر، انتخاب بامیان به عنوان نخستین پایتخت فرهنگی سازمان سارک و جشنواره های آن که قرار است در هشت مرحله برگزار شود، فرصت دیگری را برای معرفی این داشته های فرهنگی و رشد گردشگری در این ولایت فراهم کرده است.

4- ساخت موزیم(به نمایش گذاشتن آثار تاریخی کشف شده)

بامیان با قدامت تاریخی که دارد، بر علاوه آثار تاریخی مشهود، هزاران آثار تاریخی دیگر  را در در زیر خروارها خاک در دل خود جای داده است. در بیش از یک دهه اخیر، تعدادی از باستان شناسان از جمله زمریالی طرزی، در کاوشگری هایی که در ساحات تاریخی این ولایت داشته اند، صدها قلم از این آثار باستانی را کشف کرده اند.نبود موزیم در این ولایت باعث شده است که آثار کشف شده در مکان های غیر معیاری و بدور از دید گردشگران نگهداری شوند و بخشی از آنها به موزیم کابل منتقل شده اند.

با این وجود، به یقین می توان گفت که ساخت موزیم در بامیان و نمایش آثار باستانی این ولایت به گردشگران، می تواند میزان علاقه مندی آنان به بامیان را افزایش دهد. وجود موزیم در این ولایت و به نمایش گذاشتن آثار تاریخی آن، باعث افزایش علاقه مندی گردشگران داخلی و خارجی به بامیان می شود و در نتیجه عواید داخلی این ولایت را افزایش خواهد داد.